Annelies Vollmann
Sterren in de tijd
De geschiedenis van Henny Stock en Hein Petersen
Bestellen
Er zijn nog een aantal exemplaren van de eerste druk beschikbaar. Die bestaat uit twee hardcover delen in kleur, met samen 808 bladzijden en 70 van Henny's gedichten, zowel in het originele Duits als in een Nederlandse vertaling. Het hele verhaal kost €49,95. De boeken zijn op aanvraag af te halen in Zaandam.
Interesse? Mail naar bestellen@sterrenindetijd.nl met uw naam en telefoonnummer.
Bij voldoende belangstelling verschijnt er binnenkort een tweede druk die bij de boekhandel te verkrijgen zal zijn.
Deel 1: 1920 - 1934
Het is 1920. Hein Petersen (1895) stamt uit een familie van paardenfokkers in Holstein. Hij studeert medicijnen en filosofie. Henny Stock (1888) is literair begaafd. Ze schrijft en maakt gedichten. Ze heeft reuma. Haar liberaal-joodse ouders onderhouden haar. Henny beschrijft in haar dagboek de heftige romance met Hein. Binnen een jaar trouwen ze, in het geheim. In hun ringen staat 'es gibt nur uns', het gaat om ons.
Ze krijgen twee dochters, willen hen opvoeden tot 'een mooi cultuurmens van de edelste aard en vrij van alle gods- en mensenangst'. Ze leven vegetarisch en zonder religie in een klein dorp bij Hamburg. De kinderen hebben een kinderjuf, spelen naakt in de tuin, hebben geen idee van hun Joodse roots.
Hein geeft het tijdschrift 'Die Gegenwart' uit — grote idealen, filosofen, nieuwe inzichten. Hij bouwt tijdens de crisisjaren en de economische opleving een bedrijf op, dat reformartikelen verkoopt en natuurlijke cosmetica fabriceert.
Dan wordt het 1929. De beurs in New York stort in elkaar. Het duurt even voordat de wereldwijde economische en politieke gevolgen duidelijk worden. Hitler haakt in op onvrede en armoede. In 1934 is het bedrijf van Hein zo goed als failliet.
Hein is een vrijdenker en wordt door de nazi's als tegenstander beschouwd. Hij wordt gedaagd voor het gerechtshof in Hamburg. Hij vlucht naar Amsterdam en laat zijn gezin achter — hij neemt alleen zijn typemachine mee. Henny schrijft in haar dagboek:'Ondanks het grenzeloze accepteren dat van ons wordt gevraagd ben ik nog niet waanzinnig geworden.'
In 'Mensen en gebeurtenissen' vertel ik per jaar wat er in Duitsland en in de wereld gebeurt, zodat je Henny's dagboek van dat jaar en haar gedichten beter kunt plaatsen in de tijd.
Deel 2: 1934 - 1960
Geen werk voor het gevluchte gezin van Hein Petersen en Henny Stock, maar wel een veilig warm huisje in Zaandam. Op school worden de kinderen niet langer geïndoctrineerd, ze horen voor het eerst over Hitler. Als ze vragen of ze Joods zijn kan Henny gewoon ja zeggen. Coöperatie De Eenheid geeft krediet, de buren steunen en de burgemeester is net als Hein SDAP-er. De scheercreme die Hein ‘s nachts in de keuken produceert, probeert hij overdag te verkopen.
Maar het net sluit zich. Vrienden verdwijnen, komen niet terug. Familieleden die in 1938 nog niet naar Nederland zijn uitgeweken, wordt het leven in Duitsland onmogelijk gemaakt. Zij verlaten Europa - de achterblijvers wacht een lot dat zij nog niet kennen… Hoe gaat Henny om met heimwee naar een thuisland dat voor haar niet meer bestaat? Ze schrijft het gedicht Emigrant.
Emigrant - 25 september 1934
Wenn der Mond aufgeht, ist es wie Heimatlied
und die Uhr schlägt wie zuhaus.
Der Wind ist voll von alter Zeit
so als ruht' er hier aus.
Die Luft schmeckt nach Wasser, wie es früher getan
in dem geliebten Land.
Du denkst an Liebe, die damals war
und weisst was es heisst - 'Emigrant'.
Aber das Haus ist warm, die Nachbarn sind gut.
Wie beissen die Kinder ins Brot!
Und wen auch der Wind nach Heimat schmeckt,
und schmeckte er selbst nach Tod :
Das Haus ist warm und du bist frei,
und die Uhr schlägt wie Zuhaus.
Du siehst die Wolken nach Deutschland ziehn
und deine Liebe ruht aus.
Bij het opkomen van de maan
hoor ik de klok van thuis weer slaan.
Heimwee ademt mee met de wind
die hier haar rust hervindt.
De lucht smaakt naar water van weleer
in het geliefde land.
Je denkt aan die liefde, het is er niet meer
en je weet hoe het heet - 'Emigrant'.
Maar het huis is warm en de buren zijn goed,
de kinderen hebben hun brood.
En al proef je je thuis in de wind, en je bloed
smaakt misschien zelfs naar de dood,
Het warme huis, waar je vrijheid vindt
geeft de klok een vertrouwd geluid.
Naar Duitsland trekken de wolken, de wind.
maar hier rust je liefde uit.
Hein wordt, ondanks bescherming van de Zaanse politie, op een kwade dag in 1941 opgehaald door de SD. De doodzieke Henny blijft achter met Barbara en Conny. Ze dicht:
Ergens, dat weet ik, staat nog een ster
Maar ik kan hem niet zien want jij bent te ver.
Terwijl in januari 1942 alle Joden Zaandam moeten verlaten, komt Hein door een ‘wonderlijk toeval’ uit het kamp vrij. Het gezin vertrekt niet naar Westerbork maar naar de Amsterdamse Oude Schans. Conny gaat naar een Joodse school, haar zus Barbara wordt verliefd op een Duitse half-Jood uit het werkdorp in de Wieringermeer. Hoe lang gaat deze oorlog duren, wat gaat er gebeuren? … Wat kan Hein voor zijn vrouw en dochters doen?
De vrede wordt tenslotte getekend, maar de oorlog zit nog in de mensen. En niemand zit op Joden of Duitsers te wachten. Henny dicht zie je, de wereld — ze wil ons niet, ze stuurt ons naar haar grenzen. Maar Hein werkt gestaag door, bouwt een nieuw leven op.
